Het postmoderne denken bemoeilijkt het gesprek. Of je gelijk hebt of niet, is niet doorslaggevend. “Voel je je er goed bij?” is nu determinerend. Dat subjectieve criterium kan elkeen verschillend invullen, en het kan van de ene op de andere dag wijzigen. Het is een volatiel of wisselvallig gegeven waarop je niemand kan aanspreken, en dat mensen niet blijvend kan verbinden in een gemeenschappelijk project. Mijn “goed gevoel” is niet overdraagbaar naar een ander die er zich slecht bij voelt. 

Dat postmoderne denken wordt ook in de hand gewerkt door de pseudowetenschap en het occultisme. Wie actief is op dat terrein doet dat met het opzij schuiven van de rede. Zoiets bemoeilijk het gesprek want het (gezond) verstand moet wijken voor inzichten die niet verifieerbaar zijn, en waarop je elkaar dus niet kan aanspreken. 

Je kan ook niet langer goed en kwaad onderscheiden, want elkeen moet dat voor zichzelf uitmaken: alles is relatief en wie verlicht is, oordeelt niet. Maar zo’n soort tolerantie zet niet aan om op te treden tegen onrecht. 

Dat contrasteert met de christelijke visie die God ziet als de absolute zuivere referentie (1). De mens die in oorsprong leek op God, is gedegenereerd doordat de levensader werd doorbroken nu hij zich als vijand van Hem opstelt. Hij  moet het eerst goed maken met Hem door zich te verontschuldigen voor het kwaad, zich verbinden met die Bron en innerlijk vernieuwd worden. Hij moet in zichzelf wat kwaad is onderscheiden en hij wordt ook opgeroepen om wat zich aanbiedt rondom hem te toetsen, met die reserve dat het uiteindelijke oordeel aan God toekomt.

Een cultuur staat nooit lang stil. De jongste jaren is die belangstelling voor de wereldkeuken wel wat gewijzigd. Godsdiensten die voorheen misschien vreedzaam leken, kunnen soms toch heel gewelddadig zijn, en worden nu als bedreigend ervaren. Bepaalde gerechten van het buffet zijn dus moeilijk of niet te combineren, andere zorgen voor allergische reacties. 

Intussen groeit het besef dat er een eind komt aan “elkeen zijn waarheid” - het credo van de buffetformule. Het feit dat je het waarheidsbegrip niet onbeperkt kan rekken blijkt nu in andere domeinen van het leven. Na het supprimeren van absolute waarheden in de levensbeschouwelijke sfeer, werden we wakker in een wereld waar waarheid ook in de maatschappelijke en politieke sfeer dreigt afgeschaft te worden.  Pathologisch liegende presidenten aan beide kanten van de oceaan - die zich bovendien als kerkganger outen - zorgen voor zwaar weer.  De aanval is de beste verdediging: openlijk liegen, verdraaien van  de feiten, ongegronde verdachtmakingen... nepnieuws - leugens verpakt als “alternatieve feiten”.  

Succes oogsten met manifeste leugens en met ongegeneerd vuilbekken, moet van twee kanten komen: het maakt slechts kans wanneer de cultuur zoiets  accepteert. Die machthebbers en een deel van het publiek worden gekenmerkt door een ongeziene schaamteloosheid. Niet enkel is het waarheidsbegrip uitgehold, schroom en schaamte zijn ook ver te zoeken.  Een cultuur die decennia lang seks banaliseert en schroom belachelijk maakt en afbreekt, betaalt daarvoor een hoge prijs, want hét instrument bij uitstel voor kwaliteitscontrole werd onklaar gemaakt. Door slordig om te gaan met waarheid en met schaamte, zijn de grondslagen van onze samenleving aangetast.   

Hopelijk ziet men het oorzakelijk verband en leiden deze moeilijkheden tot juistere inzichten op levensbeschouwelijk terrein. Je kan beter de verschillen onder ogen zien en afstand nemen van de goedkope veronderstelling dat, als je maar tolerant bent, het er allemaal niet toe doet wat je gelooft.