Terug naar Deel 1 - De kern van het christelijk geloof

Een bewogen weekend

Pasen: een te mijden onderwerp?

Critici merken op dat de beschrijvingen van het paasverhaal in de vier evangeliën elkaar hier en daar tegenspreken. Dat het moeite kost om de exacte chronologie van de gebeurtenissen te reconstrueren, illustreert de verwarring bij de getuigen. Het toont juist aan dat er geen sprake is van een constructie post factum, maar van meerdere bronnen die onafhankelijk van elkaar mondeling werden doorverteld alvorens ze enkele decennia later uitgeschreven werden. Ook het feit dat vrouwen in die vier verhalen als eerste getuigen van de verrijzenis worden vermeld, gaat in tegen de thesis dat er sprake is van een opgezet verhaal: je kon die eer toen beter aan de mannen geven. 

En waarom dan die compromitterende passages waarin Petrus - de aanvoerder bij uitstek - driemaal liegt omtrent het feit dat hij Jezus kent? Of die keer dat hij door Paulus terecht wordt gewezen want “zijn gedrag was verwerpelijk... De andere Joden deden met hem mee, en zelfs Barnabas liet zich meeslepen door hun huichelarij.”  Zo schiet je jezelf toch in de voet! Maar neen, de christenen van het eerste uur hebben een hoge morele standaard, en gebeurtenissen die hen in diskrediet hadden gebracht, werden niet weg gecensureerd.

Wanneer we de verrijzenisverhalen lezen, valt op dat de discipelen echt niet verwacht hadden om Jezus terug te zien. Het ongeloof was zo groot dat ze de eerste getuigen niet konden geloven. Angst, paniek, consternatie, ongeloof, ... bij soldaten, bij de leden van de Hoge Raad en ook bij de discipelen. Dat zijn de woorden die het verrijzenisverhaal typeren. Iets later is er bij de volgelingen van Jezus natuurlijk sprake van grenzeloze vreugde en een aanstekelijk enthousiasme.

Dat de confrontatie met bovennatuurlijke gebeurtenissen in eerste instantie leidt tot angst en ontreddering is begrijpelijk, en kom je doorheen de ganse Bijbel tegen. Want de machteloosheid is groot wanneer je staat tegenover zoveel overmacht, waarbij de normale wetten niet meer gelden. 

In de eigentijdse kritieken op de opstanding wordt de mens van 2000 jaar geleden niet au sérieux genomen. Men gaat ervan uit dat hij, bij gebrek aan wetenschappelijke kennis, naïef en lichtgelovig was.

Maar die gedachte is nogal goedkoop. Want ook al hadden Jezus’ tijdgenoten geen inzicht in de oorsprong van donder en bliksem en van besmettelijke ziekten, zij hadden net als wij gezond verstand. Zij wisten ook wel dat een blindgeborene nooit zou kunnen zien en dat wie verminkt was door melaatsheid, niet meer zou herstellen. En zij wisten dat het lichaam van Lazarus die al vier dagen dood was, en wiens graf men niet wou openen wegens de lijkgeur, tot stof verging. Het was hen voldoende bekend dat een kadaver al gauw een voedselbron wordt voor andere dieren, en dat elk mens dezelfde weg moet gaan.

Daarom was er al dat ongeloof, en daarom lachten de Atheners Paulus uit. Zij wisten dat die dingen onmogelijk waren, ook al konden zij het niet formuleren in wetenschappelijke termen.

Wat normaliter niet kan, en toch gebeurt, noemen wij een wonder. Wie drie jaar lang met Jezus op pad is, en al die bijzondere dingen zag gebeuren, kon niet meer om de feiten heen. Hij wist dat God op visite was in Israël. Daardoor kon wat onmogelijk was, nu toch gebeuren.

En ook Paulus was daarvan overtuigd: hij kende tientallen ooggetuigen van de verrijzenis, en ook van de wonderen die Jezus had gedaan. Eerder was hij een overtuigde non-believer, maar ook hij had Jezus dan ontmoet - iets later dan de anderen - en had wonderen zien gebeuren. 

De cruciale vraag is dus of er een God bestaat, en zo ja, of die ingrijpt in deze wereld. Wie een extern ingrijpen a priori afwijst, moet op zoek naar een andere verklaring van wat toen gebeurd is, en komt zo uit bij mythes en legendes.  Wie wél aanvaardt dat God uitzonderlijk op miraculeuze wijze ingrijpt, zal zich afvragen of er voldoende aanwijzingen zijn dat dit in de gegeven situatie ook gebeurd is. En, zoals in het artikel “De Bijbel: Fake News?” al werd toegelicht: één wonder volstaat om aan te tonen dat je het leven niet kan reduceren tot wat de natuurwetten vandaag kunnen verklaren.

De gedachte dat wij, in tegenstelling tot onze voorouders, dankzij onze toegenomen wetenschappelijke kennis, de mogelijkheid van wonderen wel moeten afwijzen, is een beetje vreemd. Want dankzij die wetenschappelijke kennis weten we nu dat er  achter de zichtbare wereld verborgen lagen zijn, en dat er nog zoveel te ontdekken valt. Dat werd mooi geïllustreerd door Gerard Bodifée in de volgende passage: 

Sommigen verwachten trouwens dat de mens op grond van een DNA-staaltje ooit leven zal kunnen reproduceren. Hoe zou God niet in staat zijn om de juiste codes ergens op te slaan en om een overleden mens te herstellen met een nieuwsoortig lichaam.

Die inzichten werpen een nieuw licht op de lastige vragen waarmee tegenstanders van het christelijke geloof eertijds de kerkvaders in verlegenheid brachten. Want stel dat een kannibaal iemand opeet, zodat het slachtoffer deel wordt van zijn lichaam. Dan kunnen beide lichamen, die hetzelfde stof gemeen hebben, toch niet meer hersteld worden? Augustinus en Thomas van Aquino hebben zich hierover gebogen, maar hun antwoorden zijn wellicht niet meer relevant. Zo zie je maar hoe de moderne wetenschap ons helpt om het concept verrijzenis op een andere manier te benaderen. 

Naar Deel 3 - Over mythes en legendes